Toυ Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία της Βασιλικής Ηλιοπούλου και της Νάνσυ Καλλιανιώτη*
Οι κοινωνίες αστικού δικαίου δημιουργούνται από κληρονομικό δικαίωμα ή από εκμετάλλευση από κοινού πράγματος, π.χ. σύσταση κοινωνίας δικαιώματος για ανέγερση οικοδομής σε κοινό οικόπεδο.
Στα άρθρα 785 έως και 805 του Αστικού Κώδικα καθορίζονται η έννοια της κοινωνίας, τα δικαιώματα, η λειτουργία και η λύση της κοινωνίας Αστικού δικαίου. Η κοινωνία συστήνεται για την εκμετάλλευση κοινού αντικειμένου αν ένα δικαίωμα ανήκει σε περισσότερους από κοινού και, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, υπάρχει μεταξύ τους κοινωνία κατ’ ιδανικά μέρη. Σε περίπτωση αμφιβολίας λογίζεται ότι τα μέρη είναι ίσα. Εκτός από τις κοινωνίες που προκύπτουν λόγω νομοθετικών διατάξεων, όπως κληρονομιά εξ αδιαθέτου μίας ατομικής επιχείρησης (π.χ. σε περίπτωση θανάτου, ο θανών κάτοχος μίας ατομικής επιχείρησης π.χ. καταστήματος, ξενοδοχείου, κλπ. αφήνει χωρίς διαθήκη στους κληρονόμους του μία λειτουργούσα επιχείρηση, τότε αυτόματα δημιουργείται μία κοινωνία αστικού δικαίου η οποία λαμβάνει ΑΦΜ) υπάρχουν και οι κοινωνίες που συστήνονται για να κάνουν συνεκμετάλλευση ενός κοινού δικαιώματος, όπως π.χ. δύο ή και περισσότερα άτομα αγοράζουν ένα φορτηγό δημοσίας χρήσεως, ένα ταξί, ένα οικόπεδο, στο οποίο θέλουν να ανεγείρουν ακίνητο για εκμετάλλευση ή πώληση.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία (άρθρο 45 του ν. 4172/2013) η κοινωνία καθίσταται υποκείμενη στο φόρο και έχει τις ίδιες υποχρεώσεις με τα λοιπά νομικά πρόσωπα, όμως έχει και ορισμένες ιδιαιτερότητες, όπως θα δούμε παρακάτω, διότι στερείται νομικής προσωπικότητας.
Ειδικότερα:
- ΕΛΠ: Η κοινωνία τηρεί απλογραφικά βιβλία (β’ κατηγορίας), εκδίδει τα προβλεπόμενα στοιχεία και γενικά έχει όλες τις υποχρεώσεις που έχουν οι προσωπικές εταιρείες.
- ΦΠΑ: Εφαρμόζονται οι διατάξεις του ν. 2859/2000
- Αποσβέσεις παγίων (εγκύκλιος ΠΟΛ 1013/2016 με την οποία κοινοποιήθηκε η γνωμοδότηση της Α’ Τακτικής ολομέλειας ΝΣΚ): η κοινωνία διενεργεί αποσβέσεις απευθείας στο όνομά της σε ακίνητα τα οποία χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες της επιχείρησής της (π.χ. εκμετάλλευση ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων).
- Φορολογία εισοδήματος: Τα κέρδη τα οποία προκύπτουν από τα τηρούμενα λογιστικά βιβλία, φορολογούνται στην κοινωνία με τον ισχύοντα φορολογικό συντελεστή των νομικών προσώπων, σήμερα 22%, όπως στα νομικά πρόσωπα
- Ένταξη κοινωνίας σε αναπτυξιακά προγράμματα: Οι κοινωνίες διαχείρισης μπορούν να ενταχθούν σε αναπτυξιακά προγράμματα, αλλά αυτό εξαρτάται από το είδος της δραστηριότητας και τη φύση της επιδότησης.
Ακολουθούν παραδείγματα για την πληρέστερη κατανόηση.
Παράδειγμα 1ο
Δύο φυσικά πρόσωπα αγόρασαν ένα ταξί. Το ταξί θα αποκτηθεί στο όνομα των δύο κοινωνών (φυσικά πρόσωπα) και η εκμετάλλευση του θα πραγματοποιείται από την κοινωνία που θα αποκτήσει ΑΦΜ, θα τηρεί βιβλία και στοιχεία, τα έξοδα και οι αποσβέσεις εκπίπτουν από το εισόδημα της κοινωνίας.
Προσοχή: Δεν μπορεί να συσταθεί η κοινωνία και μετά αυτή να αγοράσει το ταξί διότι η κοινωνία δεν έχει νομική προσωπικότητα. Επίσης, αυτή η κοινωνία δεν μπορεί να αποκτήσει νέο περιουσιακό στοιχείο, ταξί, φορτηγό, κατάστημα κ.λπ.
Παράδειγμα 2ο
Κοινωνία εκμετάλλευσης ακινήτου
Περίπτωση 1η
Αγορά οικοπέδου και ανέγερση ακινήτου προς πώληση (οικοδομική επιχείρηση): φυσικά πρόσωπα (2 τουλάχιστον) τα οποία είναι συγγενικά (ή και όχι) αγοράζουν οικόπεδο στο οποίο ανεγείρουν οικοδομή την οποία πωλούν.
Φορολογικές υποχρεώσεις:
ΕΛΠ: τηρούν απλογραφικά βιβλία, λαμβάνουν και εκδίδουν τα ανάλογα στοιχεία
ΦΠΑ: ισχύουν οι διατάξεις που ισχύουν για όλες τις οικοδομικές επιχειρήσεις
Εισόδημα: τα κέρδη τα οποία θα προκύπτουν από τα βιβλία φορολογούνται με τον ισχύοντα φορολογικό συντελεστή των νομικών προσώπων, σήμερα 22%
Άδειες οικοδομής: η άδεια οικοδομής θα εκδοθεί στα φυσικά πρόσωπα
Φορολογία κεφαλαίου: το ακίνητο θα εγγραφεί στο Ε9 στα φυσικά πρόσωπα κατά το ποσοστό συγκυριότητας. Επίσης, ο ΕΝΦΙΑ θα εκδοθεί στα φυσικά πρόσωπα.
Σημείωση: Η μεταβίβαση των ακινήτων στους αγοραστές θα γίνει από τους κοινωνούς διότι η κυριότητα παραμένει στους συγκυρίους (φυσικά πρόσωπα), επειδή η κοινωνία αστικού δικαίου στερείται νομικής προσωπικότητας. Όπως προαναφέρθηκε τα ακαθάριστα έσοδα θα καταχωρηθούν και θα φορολογηθούν στο όνομα της κοινωνίας.
Περίπτωση 2η
Δύο τουλάχιστον φυσικά πρόσωπα οι οποίοι είναι κύριοι ενός οικοπέδου ανεγείρουν ένα ξενοδοχείο.
Στην περίπτωση αυτή ισχύουν όλες οι προϋποθέσεις της πρώτης περίπτωσης, όπως άδειες οικοδομής, ΕΛΠ, ΦΠΑ, εισόδημα, φορολογία κεφαλαίου.
Η άδεια λειτουργίας του ξενοδοχείου και των λοιπών δραστηριοτήτων (καφέ, εστιατόρια) κλπ. μπορούν να εκδοθούν στην κοινωνία.
Μετατροπή κοινωνίας αστικού δικαίου σε ΑΕ, ΕΠΕ, ΙΚΕ
Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, η συγκυριότητα (κοινωνία δικαιώματος) δεν αναιρεί τον ατομικό χαρακτήρα και την αυτοτέλεια του δικαιώματος καθενός συγκυρίου και συνεπώς και τον ατομικό χαρακτήρα της επιχείρησης, που λειτουργεί με την ενάσκηση του δικαιώματος αυτού, οι ατομικές επιχειρήσεις μπορούν σύμφωνα με τους νόμους 1297/1972 και 2166/1993 να μετατραπούν σε ΑΕ, ΕΠΕ, ΙΚΕ και έτσι ανάλογα εφαρμόζονται οι ανωτέρω διατάξεις και για τις κοινωνίες αστικού δικαίου. Η εφαρμογή όλων αυτών των διατάξεων θα πρέπει να τηρείται με ακρίβεια, διότι οι έλεγχοι από τις ελεγκτικές υπηρεσίες (ΚΕΜΕΕΠ, ΕΛΚΕ, ΚΕΦΟΜΕΠ, ΥΕΔΔΕ, ΣΔΟΕ) είναι ιδιαίτερα αυστηροί.
Τέλος, για τη λύση της κοινωνίας, αυτή μπορεί να γίνει είτε εκούσια δηλαδή με τη σύμφωνη γνώμη όλων των κοινωνών είτε δικαστικά, ως αποτέλεσμα αγωγής διανομής, επί της οποίας εκδίδεται δικαστική απόφαση για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η διανομή. Τις αγωγές διανομής τις συναντάμε κυρίως σε περιπτώσεις ακινήτων με πολλούς ιδιοκτήτες, που δεν συμφωνούν ως προς τον τρόπο της από κοινού εκμετάλλευσης.
ΠΗΓΗ: artion.gr